تأملات در فلسفه غیراولی

ویلیام جیمز (1842-1910)، فیلسوف بزرگ، در نامه‌ای به برادرش، هنری جیمز (1843-1916)، نویسنده نامدار، با شوق می‌نویسد: "دومین کتاب فلسفی او را با عنوان "بنیادهای باور" با لذتی عظیم خواندم. فلسفه به مفهوم واقعی در چنین کتابی بیشتر است تا در پنجاه کتاب آکنده از موشکافی‌ها و اصطلاحات تخصصی فیلسوفان آلمان". او کیست که فیلسوف بزرگ آمریکایی را فقط با یکی از آثار فلسفی گوناگونش این چنین به هیجان آورده بود؟ یک فیلسوف دانشگاهی؟

او اگرچه در دانشگاه کمبریج شاگرد فیلسوف اخلاق پرآوازه، هنری سیجویک (1838-1900)، بود و خود نیز یک فیلسوف واقعی به‌شمار می‌آید، اما دانشگاهی نبود. او در میان خیل انبوه مردان سیاسی بادانش و کاردان، یکی از بزرگترین، مهمترین و برجسته‌ترین سیاست‌مداران زمان خود بود که پس از طی مدارج‌ و مقامات و مناصب گوناگون اجرایی و سیاسی، در نهایت، نخست‌وزیر بریتانیای کبیر شد؛ امپراطوری‌یی که در آن زمان یک چهارم کره زمین را اداره می‌کرد. همه از هر جهت شخصیت ممتاز او را ستوده‌اند، حتی رقبایش. یکی از مخالفانش در مورد او گفته است: "او بهترین مغز متفکر عصر ماست که در راه سیاست به کار افتاده است". نامش لرد آرثر جیمز بلفر (1848-1930) است.

لرد بلفر بسیار خوب سخن می‌گفت. قدرت استدلال و اقناع او فوق‌العاده بود. اما علی‌رغم این، هیچ‌گاه تک‌گو نبود و به طرف مقابل اجازه می‌داد خوب و راحت و کامل سخن خود را بگوید. او گفتگو را واقعا زنده نگه می‌داشت و سطح بحث را بالا می‌برد و ذهن حاضران را به اوج می‌رساند. اما یک ویژگی جالب و ممتاز داشت که هدف از این یادداشت اشاره به آن است، بدون هیچ توضیحی. تأمل در آن به خواننده واگذار می‌شود.

هر کسی، حتی اگر برای اولین‌بار با او دیدار می‌کرد، و اندکی با او هم‌محضر می‌شد، طوری مورد توجه قرار می‌گرفت که خود آن شخص اعتراف می‌کرد توانسته حرفش را خوب بزند و نیز توانسته خودش را به بهترین صورت نشان دهد. لرد بلفر در برخورد با دیگران طوری بود که طرف مقابل را در آن شرایط شکوفا می‌کرد. برخورد او به‌گونه‌ای بود که باعث می‌شد طرف مقابل خودش را خوب نشان دهد و توانایی‌هایش را بروز دهد. این ویژگی نادر انسان‌های رشدیافته و به کمال رسیده است که می‌توانند دیگران را هم در هر شرایطی و بدون هیچ تصنعی شکوفا کنند.