تأملات در فلسفه غیراولی

دیده‌ام و دیده‌ای بارها، در بحث و گفتگوی با افراد، هنگامی که رشته مباحث و ادله به ضرر طرف مقابل منتهی می شود، با کمال خونسردی و در نهایت اعتماد به نفس خودخواهانه می گوید: "خوب این نظر من است و نظر هر کسی هم محترم است."

نظر هر کسی محترم است؟! این حقیقتا نظریه مزخرفی است. نظر متصف به احترام نمی شود. انسان محترم است و نه نظریات او. نظر متصف به صدق و کذب، موجه و ناموجه، درست و نادرست و مواردی همانند اینها می شود. صد البته همه این موارد ملاک های کاملا واضح و مشخصی دارند. آری! در هر گونه ارتباط و گفتگویی، و با هر کسی، لازم است از جهت نگاه، گفتار و کردار، اخلاقی و انسانی مواجه شویم اما این اصلا بدین معنا نیست که دیدگاه غلط و ناموجه او را به رسمیت بشناسیم. من برای شما احترام بسیار قائل هستم اما به دلیل، مثلا، ناموجه بودن و عدم رعایت ضوابط منطقی، نظریه شما را پوچ و مزخرف می دانم.

بله احترام بسیار مهم و ضروری است. احترام یعنی ارزش و کرامت انسانیت شخص جدی گرفته شود. اما مخالفت با نظریه نادرست کسی نه تنها بی احترامی به او نیست، بلکه مقتضای برخورد اخلاقی، مسئولانه و انسانی با او تلقی می شود. برعکس، کسی که حرف مزخرف و نامعقول می زند، بی احترامی می کند؛ زیرا انسانیت طرف مقابل خود را مورد توجه قرار نمی دهد. دلیل این مطلب آن است که خرد و عقلانیت مهمترین بخش انسانیت هر کسی بشمار می آید. کسی که حرف مزخرف و نامعقول به من تحویل می دهد، انسانیت مرا نادیده گرفته است و مشغول توهین به من است؛ زیرا مرا یک بی عقل بشمار آورده است. به نظر من بزرگترین توهین و بی احترامی به انسان، نادیده گرفتن عقل و خرد اوست.

کار کسی که نظر مرا نقد می کند نه تنها بی احترامی به من نیست، بلکه او با نقد خود، بالاترین خدمت و محبت را به انسانیت من می کند. آن کسی به من توهین و بی احترامی می کند که حرف مزخرف می زند، مقاله مزخرف می نویسد، کتاب مزخرف منتشر می کند و نیز خطابه و سخنرانی مزخرف می گوید و می راند و می بافد.