تأملات در فلسفه غیراولی

یکی از آفت های جدی و ویرانگر که دانشجوی فلسفه را از رشد فلسفی باز می دارد، عجله کردن یا عدم صبر و بردباری است. منظورم از جهت زمانی است. بسیار دیده ام و دیده اید که دانشجویی پس از دو یا سه سال درگیری با فلسفه، از اینکه نتوانسته جایگاه و پایگاه دائمی و محکمی در فلسفه پیدا کند، از آن سرخورده می شود. او گمان می کند اگر بنا باشد در فلسفه به موفقیتی برسد، لزوما در همان چند سال اولیه باید چنین اتفاقی رخ دهد. نمی خواهم این وضعیت را زیاد توصیف کنم. متأسفانه فلسفه دچار بدفهمی های بسیاری است و یکی از آنها نیز همین است.
فلسفه سبزی نیست که امروز کاشته شود و چند روز بعد کامل شود؛ فلسفه درخت است سالها طول می کشد تا به ثمر بنشیند. فلسفه مسابقه دوی سرعت صد متر نیست که زود تمام شود؛ فلسفه مسابقه دوی ماراتن است که باید آهسته و پیوسته و طولانی مدت آن را ادامه داد. دو یا سه سال که هیچ، حتی ده سال هم در فلسفه چیزی نیست. مسائل بنیادی فلسفی در یک فرآیند بسیار طولانی به سرانجام می رسند. اگر کسی شک دارد می تواند به زندگی فیلسوفان مراجعه کند و ببیند فیلسوفان کی به ثمر نشستند. افلاطون از چهل سالگی کار خود را در آکادمی شروع کرد. ارسطو بیست سال شاگرد افلاطون بود. دکارت در دهه پنجم عمر خود آثار مشهور خود را نگاشت. کانت پس از دوازده سال تفکر مستمر و متمرکز بر یک مسأله، سرانجام در پنجاه و هفت سالگی کتاب نقد عقل محض را به رشته تحریر کشید. کتاب را با شتاب نوشت زیرا نگران بود که در این سن و سال پیش از اتمام آن بمیرد.
در فلسفه کمتر فیلسوفی را می یابیم که از نبوغ خاصی برخوردار باشد. بیشتر فیلسوفان استعداد معمولی داشتند اما با تلاش و پشتکار و جدیت و استقامت توانستند سالیان بسیار بیندیشند. آنان همه وجود و زندگی خود را به اندیشه تبدیل کردند. هر چه داشتند بر سر تفکر فلسفی قمار کردند. البته در این میان استثناهایی نیز وجود داشت. ویتگنشتاین حقیقتا نابغه بود. اما همین نابغه می گوید:

{ در مسابقه فلسفه آن کسی پیروز است که می تواند آهسته تر از همه بدود یا کسی که آخر سر به هدف می رسد.}