اثر شایگان
دوستی از دکتر شایگان (1313-1397) فقید پرسید و توضیحاتی خواست.
گستره فکری این اندیشمند بزرگ در چنین مجال کوچک و کوتاهی منعکس نمیشود. دکتر شایگان در ابتدا یک انسان نیک بود که خوب زیست. خوب خواند و خوب فهمید و بسیار اندیشید و زیبا نوشت. قدردانی از او این است که با اندیشههای او نسبتی برقرار کنیم. چه با او موافق باشیم و چه مخالف، مهم این است که تفکر او را جدی بگیریم و به یافتههای او بیندیشیم.
در سه چهار ماه گذشته نیز بسیاری درباره این متفکر گفتند و نوشتند. از وقتی ایشان بیهوش شد، بسیاری به هوش آمدند. من در اینجا فقط به ذکر یک نکته درباره یکی از آثار او بسنده میکنم. در ابتدا بگویم که جای بسی خوشوقتی و خرسندی است که دکتر شایگان از جمله متفکرانی است که آراء و افکار خود را به صورت کتاب مینوشت؛ واضح و دقیق، بدون حشو و زوائد. اصل موضوع را روشن و موجز بیان میکرد. فیلسوف شفاهی نبود. فیلسوف کتابی بود.
در میان همه آن آثار مکتوب، کتاب بسیار مهم ایشان "افسونزدگی جدید"، با عنوان فرعی "هویت چهلتکه و تفکر سیار"، نقطه کانونی آثار ایشان است. گویی آثار قبلی پرتوهایی هستند که در این نقطه جمع میشوند و آثار بعدی شعاعهایی هستند که از این نقطه سرچشمه میگیرند. برای مثال جمعبندی و سنتز "آسیا در برابر غرب"، "بتهای ذهنی و خاطره ازلی" و...، "افسونزدگی جدید" است و همین کتاب مبنا، اساس و دلیل نوشته شدن آثاری همچون "نگاه شکسته"، "پنج اقلیم حضور"، "فانوس جادویی زمان" و... است. موضع دکتر شایگان در آن اثر، کار را به آنجا میکشاند که چنین آثاری را بعدا خلق کند.
اگرچه ایشان جهان را در دورهای میبیند که هیچ چیز، هیچ مرکزی ندارد و همه چیز موزائیکوار در کنار هم قرار گرفته است، اما اگر بنا باشد کتابی از ایشان را در مرکز آثارشان جای دهیم، بهنظر میرسد افسونزدگی جدید همان کتاب مرکزی خواهد بود. کتابی بسیار خوب که برای همگان آموزنده است؛ از جوانان تا پیران.
- ۹۷/۰۳/۱۸